a1Ais 5.1-2;
b10-11Sum 118.22-23
c18Apo 23.8;
d19Dut 25.5;
e26Eks 3.6
g29-30Dut 6.4-5;
h31Lew 19.18;
i32Dut 4.35;
j33Hos 6.6
k36Sum 110.1

Mark 12

Wain kösö nup galöm bölöŋi mieŋgö dopkeu

Mat 21.33-46, Luk 20.9-19

1Jisösnöŋ könahiba ambazip dopkeunöŋ kewö jii mötket, “Azi kunöŋ wain kösö nup kun köla kömörök. Köla kömöta selŋi memba liliköyök. Mem liliköba wain jout ketaŋi kötnöŋ meyök. Miaŋgöreŋ waingö ölŋi ala könanöŋ tözöhölget oŋan lalanöŋ geyök. Wain jout ketaŋi mi memba wain yoŋgorö membepuköra galöm meme jake köröpŋi köweŋambuk meyök. Yuai pakpak mem teköba wain nup galöm tosatŋi miwikŋaim eŋgiba kewö jiyök, “Mönö nup memba ölŋaŋgö bahöŋi nanŋini memba bahöŋi toŋi ni niŋgime.” Mewö jiba nup mi böröŋine ala eŋgömosöta kantri kunöŋ anda malök. 2Mala mali ölŋi öliyöhaŋgö nalöŋi (yambu 5) töriiga miaŋgöreŋ welenqeqeŋi kun melaim waŋgiiga galöm yeŋgöreŋ anda wain nup ölŋaŋgö bahöŋi waŋgimegöra jiyök. 3Jiyökmö, galöm yeŋön i memba jöhöba kömbinöŋ qeba wuataŋgögetka böröŋi börak liliŋgöyök. 4Miaŋgö andöŋe welen azi kun melaii yeŋgöreŋ aniga nöröpŋi qesiŋda gamu qem waŋgiget. 5Miaŋgö andöŋe welen azi kun kunbuk melaiiga ani qeget kömuyök. Mewöŋanök azi tosatŋi gwötpuk melaim eŋgiiga tosatŋi kömbinöŋ sepgwörörök eŋguba tosatŋi eŋguget kömuget. 6Mewö aketka wain nup toŋan keu jaruba jiyök, ‘Nani wölböt nahöni mohok mi tok malja. I mönö göda qem waŋgime me denöwö?’ Mewö jiba qöndökŋi mi nahönŋa melaiiga yeŋgöreŋ anök. 7Anökmö, kaiga eka sutŋine kewö jiget, ‘Yaŋön mönö börösamotŋaŋgö toŋi akŋa. Ayop, mönö memba qein kömuiga wain kösö nup kiaŋön mönö nanine buŋanina akŋa.’ 8Mewö jiba memba jöhöba qeget kömuiga qamötŋi nup yaigepŋe gilget geyök.

9Wain nup toŋan mi möta mönö denöwö akŋa? Yaŋön mönö nanŋak kaba nup galöm mi köndeŋ eŋgima aka nup galöm dölökŋi miwikŋaim eŋgiba wain kösö nupŋi yeŋgö böröŋine alma. 10Buŋa Kimbigö keu ki lök oyoŋget me qahö?

‘Miri meme yeŋön köt tandö kun andö qeba öne mosötket taröhi, miaŋön mönö tandö kömbönaŋi ahiga miwikŋaiget. Miaŋön tiŋgiriga mirinöŋ mönö gororoŋgöba eta kölma.
11Kembunöŋ tandö mi kuŋguiga jeninan ehinga

qetbuŋabuk ahiga welipkömakzin.’”
12Jisösnöŋ mewö jiiga galöm yeŋön keu miaŋgö könaŋi möt asariba kewö jiget. “Dopkeu mi mönö neŋgöra jiza.” Miaŋgöra i memba jöhöbingö mötketmö, ambazip kambu yeŋgöra keŋgötŋini möta osiba mosöta anget. Mewö. a , b

Takis alalgö Jisös esapköm waŋgiget.

Mat 22.15-22, Luk 20.20-26

13Juda jitŋememe yeŋön Farisi aka premiö Herodkö pati alaurup tosatŋi melaim eŋgiba kewö jiget, “Iŋini mönö Jisösgöreŋ anda qesiba keugö bötaknöŋ öröi gwaröhöm waŋgime.” Mewö jigetka Jisösgöreŋ kaget. 14Jisösgöreŋ kaba kewö jigetka mörök, “Böhi, göŋön azi ölŋi akzani, nini mi mötzin. Göŋön ambazip tosatŋi qahö eŋgek soriba tosatŋi qahö qepureim eŋgimakzanmö, dop mohotnöŋ kewöt neŋgimakzan. Miaŋgöra kuŋgum gihigetka qahö goŋgiba ketaŋi qahö esuhum eŋgimakzanmö, Anutugöreŋ köna mi keu ölŋaŋgö dop kusum neŋgimakzan. Göŋön Anutugöreŋ keu diŋdiŋi miaŋön öŋgöŋgöŋi eretŋi mohot pakpak jim qindiŋ ak neŋgimakzan. Miaŋgöra nini sisa-kiŋgöra takis ala miaŋön Mosesgö Köna keu siŋgibin me qahö? Mi alinga dop kölja me qahö?”

15Mewö jiget möta areŋini muneŋi mi möt kutuba kewö jii mötket, “Iŋini wuanöŋgöra keugö bötaknöŋ al niŋgibingö esapköm niŋgize? Ölöp silwö moneŋ (Kina 5) kun memba kaget eki.”

16Mewö jiiga mi memba kagetka kewö qesim eŋgiyök. “Dagöreŋ imut aka qet mi ki ohoget ahöza?” “Mi sisa kiŋgöreŋ!” Mewö meleŋda jiget.

17Jigetka kewö jii mötket, “Mewö ahiga yuai sisa-kiŋgö imutŋambuk buŋaŋi ahözawi, mi mönö yaŋgöra al waŋgime. Yuai kun Anutugö buŋaya ahözawi, mi mönö Anutugö buŋa qeme.” Mewö jii möta yaŋgöra gwötpuk welipköget. Mewö.

Kömupnöhök wahötwahötkö esapköm waŋgiget.

Mat 22.23-33, Luk 20.27-40

18Sadyusi (Jike nupkö kapaŋkölköl) yeŋön “Kömugeri yeŋön kude wahötme,” jiba malget. Yeŋgöreŋök tosatŋan Jisösgöreŋ kaba kewö qesim waŋgiget, 19“Böhi, Mosesnöŋ kewö jim kutum neŋgiyök ahöza,

‘Azi kun ambi meiga nahönbörat qahö ahui kömumba malöŋi öne mosöriga munŋan ölöp malöŋi memba gwölönarök qiwikŋaim waŋgiiga datŋaŋgö qet bisiba malma.’
20Mötnöŋ! Nalö kunöŋ darumun 7 malget. Datŋini mutukŋan ambi memba mala gwölönarökŋi qahö öne mala kömuyök. 21Kömuiga munŋan malöŋi mi memba mala mewöyök gwölönarökŋi qahö öne kömuyök. Kömuiga munŋi kun yaŋgö bapŋe miaŋön ambi miyöhök memba mala öne kömuyök. 22Mewöŋa mewö darumun 7 pakpak yeŋön ambi mohot miyöhök memba gwölönarök qahö mala kömum teköget. Körek kömugetka qöndökŋi malöŋini mi mewöyöhök kömuyök. 23Göŋön Kömugeri yeŋön guliba wahötme,’ jizanmö, nini mi qahö möt narizin. Mötnöŋ! Azi 7 pakpak mi öröröŋ wahötpeak ewö, ambi möhot mi anömŋina meget malöhaŋgöra aka mönö dagö anömŋa akawak?”

24Mewö qesigetka Jisösnöŋ meleŋda kewö jii mötket, “Iŋini keu jim sohoze. Urumeleŋgö Buŋa Kimbiŋi aka Anutugö kukösumŋi qahö möt kutuzeaŋgöra mönö jaŋjuŋ ahakze. 25Ölŋa, kömupnöhök wahöta nalö miaŋgöreŋ awanöm qahö akŋemö, garata yeŋön Suep mire maljeaŋgö tandök aka malme. 26Mötket! Kömugeri, yeŋön guliba wahötmegö keuŋi mi Mosesgö Buknöŋ kewö ahöza: Sötman köhösönöŋ könöp bölam ahuba qahö jem kutuyöhi, iŋini kösohot mi oyoŋget me? Anutunöŋ miaŋgöreŋ Moses kewö jii mörök,

‘Nöŋön Anutu Abrahamgö Kembu, Aisakö Kembu aka Jeikobkö Kembuya mala kota maljal.’
27Isik bömön karöbut yeŋön Anutubuk mala mal köhöiba öŋgöme. Anutunöŋ köhömuŋi yeŋgö Kembuŋini qahöpmö, malmal köhöikŋi maljei, mönö yeŋgö Kembuŋina akza. O Sadyusi (Jike nupkö kapaŋkölköl pati) iŋini mönö keu gwötpuk möt sohomakze.” Mewö meleŋnök. c , d , e

Jöjöpaŋ keu bohonŋi yahöt mi denöwö?

Mat 22.34-40, Luk 10.25-28

28Jisösnöŋ Sadyusi (Jike nupkö kapaŋkölköl) yembuk eraum möta jim soroköba meleŋ eŋgiyöhi, mi Köna keugö böhi azi kunöŋ mörök. Mewö möta jeŋe kaŋgota kewö qesim waŋgiyök, “Jöjöpaŋ keu pakpak mieŋgöreŋök bohonŋi ketaŋi mi denöwö?”

29Qesim waŋgiiga meleŋnök, “Bohonŋi ketaŋi mi kewö,

‘Israel könagesö mötket! Anutu mi Kembunini. Yaŋön Kembu mohot ahiga bem alaŋi kun qahö.
30Miaŋgöra urugi jömukŋi, uŋagi jömukŋi, mötmötki jömukŋi aka kuki jömukŋi, miaŋön mönö Kembu Anutugi jöpaköba malman.”

31Jöjöpaŋ keu miaŋgö alaŋi kewö,

‘Nangi jöpaköm aŋgumakzani, mewöŋanök mönö ambazip pakpak jöpaköm eŋgiba malman.’
Jöjöpaŋ keu kunŋan mönö keu yahöt mi qahö etkoŋgitza.”

32Köna keugö böhigöra mewö meleŋniga jiyök, “Böhi! Gi törörök keu ölŋaŋgö dop jizan. Anutunöŋ mohot akza. Bem alaŋi kun qahö. 33Gi urugi jömukŋi, mötkutukutugi jömukŋi aka kuki jömukŋi, miaŋön Anutu jöpaköba malman. Aka nangi jöpaköm aŋgumakzani, mewöŋanök mönö ambazip pakpak jöpaköm eŋgiba malman. Jöjöpaŋ keu yahöt mi bohonŋi ketaŋi akzahot. Mi tem kölmani, miaŋön mönö jöwöwöl pakpak aka naluk kötin tosatŋi eŋgoŋgitza.” 34Mewö jiiga Jisösnöŋ urumötmötŋi möri dop köliga kewö jii mörök, “Gi Anutugö bemtohoŋnöŋ aŋgotmamgö dopdowizan.” Mewö eraum möröhotka körek yeŋön Jisös toroqeba qesim waŋgibingö kölköldömdöm aka mosötket. Mewö. f , g , h , i , j

Kraist mi kiŋ Deiwidkö kembuŋi aka gwölönarökŋi.

Mat 22.41-46, Luk 20.41-44

35Jisösnöŋ jöwöwöl jikenöŋ kinda Buŋa keu kusum eŋgiba kewö qesim eŋgiyök, “Kraistnöŋ kiŋ Deiwidkö gwölönarökŋi akzawi, Köna keugö böhi yeŋön keu mi denöwögöra jimakze? 36Deiwidnöŋ nanŋak Uŋa Töröŋan sölölöhöm waŋgiiga kewö jiyök,

‘Anutunöŋ kinda nöŋgö Kembuni kewö jii mörök: Göŋön mönö kaba nöŋgö böröni ölŋe tatnöŋga nöŋön nalö sutŋe kerökurupki tim tötöla luhut aleŋgiba göhö köna tambö gwaröŋe al eŋgimam. Nalö mi kam kuŋgumawaŋgö dop mönö asakmararaŋnöŋ ki tatman.’
37Deiwidnöŋ nanŋak mewö jiba qetŋi ‘nöŋgö Kembuni’ jiza.’ Kembuni jiba mönö denöwö aka yaŋgö gwölönarökŋi mohot akawak?” Mewö jiiga ambazip kambu ketaŋi yeŋön Jisösgö keuŋaŋgö sihimŋi möta kezap alget. Mewö. k

Urumeleŋgö silesile malmalgö galöm meme keu.

Mat 23.1-36, Luk 20.45-47

38Jisösnöŋ kusum eŋgiba toroqeba kewö jiyök, “Iŋini mönö Köna keugö böhi yeŋgöra galöm memba malme. Yeŋön maluku köröpŋi löŋgöta anda kaba kondel aŋgubingö mörakze aka maketnöŋ me könanöŋ ambazip eŋgigetka jölöŋini jimegö mörakze. 39Köuluk mire qaikŋe eu tatpingö sihimŋi mörakze, aka közölömbuaŋnöŋ dum tatat mutukŋe jegep tatpingö mörakze. 40Yeŋön malö yeŋgöreŋ miri yuai bidaŋda gagabe köla eŋguaŋgirakze, aka qetbuŋaŋini asuhumapköra köuluk köröpŋi köuluköba töptöpŋine qemakze. Miaŋgöra Anutunöŋ keuŋini jim teköba likepŋi öŋgöŋgöŋi meleŋni qakŋine öŋgöma.” Mewö.

Ambi malö kunöŋ naluk kötin ölŋi alök.

Luk 21.1-4

41Jisösnöŋ jöwöwöl jikenöŋ naluk dundum andöŋe tariga ambazipnöŋ moneŋ miaŋgöreŋ alget geiga uba eŋgehök. Ambazip pomŋi sukinapŋinambuk gwötpuk yeŋön kaŋgota kina moneŋ lömbötŋambuk alget geyök. 42Alget geiga malö wanapŋi kunöŋ kaŋgota souje kötŋi yahöt, mi toiya tosatŋi miaŋgö dop ali geyök. 43Jisösnöŋ mi eka gwarekurupŋi köl öröm eŋgiba kewö jii mötket, “Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme: Malö wanapŋi kiaŋön naluk aljawi, mi mönö tosatŋi pakpak yeŋön yuai dundumnöŋ alget gezawi, miaŋgö dopŋi oŋgita alja. 44Körek yeŋön moneŋ gwötpuk ahöm eŋgiiga kitipŋanöhök aljemö, ambi kiaŋön mönö köruebörue maljawaŋgö dop yuaiŋi pakpak al teköba öne töhön malma.” Mewö.

Copyright information for BMU